Ерван Фуере: КАВГАТА НЕ Е ЗАМЕНА ЗА ДИЈАЛОГОТ

Со прифаќањето на предизвикот за дијалог, актуелната Влада ќе се збогати со слободно мислење и ќе создаде многу попозитивна атмосфера за консензус меѓу сите политички партии и сите чинители во општеството

Решенија - Конференција за политичка култура и дијалог, Цивил 2010

Мојата задача е многу едноставна, зашто не сакам да повторувам многу од ставовите што во текот на минатите години беа искажувани за нагласување на важноста на прашањето политичкиот дијалог. Навистина сметам дека организаторите направија голема работа со покренувањето на оваа иницијатива што ги собра најважните општествени чинители, зашто таа, сигурен сум, ќе помогне уште еднаш да се истакне  важноста на дијалогот за било која демократија, особено за демократии кои се соочуваат со некои решавачки историски моменти и предизвици, како што е македонската ситуација. Оваа земја има пред себе витални приоритети што се од пресудно значење за иднината на земјата. Тоа се настојувањата за прием во НАТО и ЕУ, а за остварувањето на овие цели неопходно е многу високо ниво на политички дијалог за да се осигура успех.

Политичкиот дијалог мора да биде дел од нормалниот демократски процес. Ако погледнете примери на демократии, било од ЕУ или надвор од неа, како и во пост-конфликтните општества, дијалогот е единствениот начин да се оди напред, односно било која земја да ги постигне своите цели за политичка стабилност и економски и социјален развој. Овој дијалог мора да биде не само на ниво на лидери, туку и на сите други нивоа: на ниво на цивилно општество, на ниво на социјалните партнери, на бизнис-заедницата  и други базични нивоа, како што е она, можеби најважното – на нивото на граѓаните. Но, се разбира, лидерите мораат да бидат пример. Ако нема политички дијалог на ниво на лидери, тоа автоматски создава тешка и навистина конфронтирачка атмофера на другите нивоа.

Каква е ситуацијата во македонскиот контекст? Секако, како што извештајот на Европската Комисија за напредок од минатиот октомври истакна, видовме значаен напредок во смисла на политички дијалог во Парламентот, каде што има редовни средби на партиските координатори, што пак овозможува полесно и поефикасно работење на Парламентот. Исто така,  сега гледаме и пораст на бројот на јавни расправи, каде што организациите на цивилното општество се поканети да дадат свои видувања и мислења. Се надеваме дека оваа практика ќе продолжи.  

Но, се уште сме соочени со дефицит на дијалогот на политичко ниво. Никој не може да го оспори фактот дека лидерите на политичките партии не се среќаваат редовно. Ако се сеќавате, а во јануари тоа го реков и на Комитетот за надворешни работи при Европскиот Парламент, ручекот што го организирав за сите лидери на политичките партии, вкучувајќи го и премиерот, беше нивната прва заедничка средба од претходниот јули. Веруваме дека вистинските средби меѓу партиските лидери не треба да се одвиваат само во кризни времиња, туку тоа треба да е вообичаен дел од демократскиот процес. Ако оваа пракса стане дел од демократскиот процес, тогаш веднаш се значително намалува конфронтирачката атмосфера во општеството воопшто. Зашто, ако општеството гледа дека лидерите даваат пример со средби, со дискусии..., и ако тие, се разбира, не се согласуваат за некои прашања, но барем се сретнуваат и имаат редовни дискусии за различни теми, тоа секако помага да се создаде попозитивна атмосфера на другите нивоа и помага да се осигура ниво на дијалог кое  навистина ќе промовира многу поотворен однос меѓу политичките фактори, партиите, организациите на цивилното општество итн. За жал, она што моментално го гледаме е дијалог што се случува меѓу политичките лидери, но не директно, туку преку медиумите каде што взаемно се обвинуваат. Тоа не е здрав знак на функционална демократија.

Затоа, нашиот апел е дека дијалогот треба да се интензивира помеѓу политичките лидери и треба да се гледа како дел од нормалниот демократски процес. На тој начин се создава многу попозитивна средина, погодна за градење консензус, a, како што споменав на почетокот, за да се постигнат историски цели, консензусот помеѓу политичките партии е пресуден.

Ако го погледнете примерот со Словенија, кога таа се подготвуваше за прием во ЕУ, имаше консензус меѓу партиите. Мојата земја, Ирска, исто така, пред да се  приклучи во 1973, имаше консензус меѓу сите партии по прашањето како заедно можеме да ја постигнеме целта за ЕУ интеграција.

Сосема е јасно дека Македонија има пред себе некои пресудни алтернативи во однос на реформите, во однос на постигнување на целта за ЕУ-интеграција и во однос на прашањето за името. Најдобар начин да се реши ова е да се направи обид да се најде заедничка основа меѓу сите политички партии. И се разбира, примерот мора да дојде од лидерите. И колку лидерите имаат повеќе моќ, одговорноста да се предводи преку пример е поголема. Затоа, ако имаме политички дијалог на ниво на лидери, тогаш на ниво на организации на цивилното општество тоа ќе се случи како природна последица на создадениот попозитивен амбиен. На овој начин ќе се избегне она што го видовме неодамна: критицизам, заплашување, дури и доведување во прашање на интегритетот на организациите на цивилното општество кои ја работат својата работа како и сите други.

Навистина е важно сите сектори од општеството да гледаат на конструктивната критика како на знак за здрава демократија. Независно дали доаѓа од бизнис-заедницата, цивилното општество или медиумите, се разбира, обврска на Владата е да ја слуша, па дури и да ја прифаќа таквата критика. Тоа секако повеќе е знак на храброст отколку на слабост.

За жал, понекогаш гледаме примери кога критичарите веднаш се сметаат за државни непријатели. Ова е жално, зашто повторно придонесува за конфронтирачката атмосфера. А таа не е потребна, бидејќи со прифаќањето на предизвикот за дијалог, актуелната Влада ќе се збогати со слободно мислење и ќе создаде многу попозитивна атмосфера за консензус меѓу сите политички партии и сите чинители во општеството. Овде имаме одлични можности за тоа, тука е Националниот совет за европска интеграција, кој e создаден токму затоа, да ги претставува сите сектори на општеството и да го промовира духот на консензус.

Затоа, мојата скромна порака е навистина да се нагласат предностите на отворениот дијалог во воспоставувањето на духот на консензусот. Тоа го имам видено многу пати: во Јужна Африка, во мојата земја Ирска, во Латинска Америка исто така, каде што единствениот начин да се решат тешкте ситуации помеѓу политичките партии е преку дијалог. И како што Нелсон Мандела често велеше: ако сакаш да го најдеш духот на консензусот, мораш да научиш да преговараш со своите политички опоненти. Не преговараш само со своите пријатели. Преговараш со своите противници со цел да се најде компромис и да се постигне дух на консензус, кој ќе ја понесе државата напред за на најдобар можен начин да се постигнат за евроатланските интеграции. И како што велам, ова навистина ќе биде win-win ситуација за сите на кои се однесува.

(Н.Е. Ерван Фуере е Специјален претставник на ЕУ и Шеф на Делегацијата на Европската Унија во РМ)

Ervan Fuere: GRINDJA NUK ËSHTË ZËVENDËSIM PËR DIALOGUN

Me pranimin e sfidës për dialog, Qeveria aktuale do të pasurohet me mendim të lirë dhe do të krijojë atmosferë shumë pozitive për konsensus midis të gjitha partive politike dhe të gjithë faktorëve në shoqëri

Detyra ime është shumë e thjeshtë, sepse nuk dëshiroj të përsëris shumicën e qëndrimeve që gjatë viteve të kaluara janë thënë në theksimin e rëndësisë së çështjes dialog politik. Me të vërtetë mendoj se organizatorët kanë bërë një punë të madhe  me ngritjen e kësaj iniciative që i mblodhi faktorët më të rëndësishëm shoqërorë, sepse ajo, jam i sigurt, do të ndihmojë edhe një herë të theksohet rëndësia e dialogut për cilëndo demokraci, posaçërisht për demokracitë të cilat ballafaqohen me disa momente dhe sfida vendosëse historike, siç janë situata e Maqedonisë. Ky vend ka para vetes para se gjithash prioritete vitale që janë me rëndësi vendimtarepër ardhmërinë e vendit. Këto janë përpjekjet për hyrje në NATO dhe BE, ndërsa për realizimin e këtyre qëllimeve është i domosdoshëm nivel shumë i lartë i dialogut politik që të sigurohet sukses.

Dialogu politik duhet të jetë pjesë e procesit normal demokratik. Nëse shihni shembuj të demokracive, qoftë nga BE-ja ose jashtë saj, si dhe në shoqëritë post-konfliktuoze, dialogu është mënyra e vetme të ecet përpara, respektivisht cilido vend t’i arrijë qëllimet e tij për stabilitet politik dhe ekonomik dhe zhvillim social. Ky dialog duhet të jetë jo vetëm në nivel të liderëve, por edhe në të gjitha nivelet e tjera: në nivel të shoqërisë civile, në nivel të partnerëve socialë, të bashkësisë afariste dhe nivele tjera bazike, siç është ajo, ndoshta më e rëndësishmja – në nivel të qytetarëve. Por, kuptohet, liderët duhet të jenë shembull. Nëse nuk ka dialog politik në nivel të liderëve, kjo automatikisht krijon atmosferë të rëndë dhe me të vërtetë konfrontuese në nivelet tjera.

Çfarë do të jetë situata në kontekstin e Maqedonisë? Gjithsesi, siç theksoi raporti i Komisionit Evropian për përparim nga tetori i kaluar, pamë përparim të konsiderueshëm në kuptim të dialogut politik në Parlament, ku ka takime të rregullta të koordinatorëve partiakë, që madje mundëson punë më të lehtë dhe më efikase në Parlament.  Gjithashtu, tani shohim edhe rritje të numrit të debateve publike, ku organizatat e shoqërisë civile janë të ftuara të japin pikëpamjet dhe mendimet e tyre. Shpresojmë se kjo praktikë do të vazhdojë.  

Por, ende jemi të ballafaquar me deficit të dialogut në nivel politik. Askush nuk mund ta kontestojë faktin se liderët e partive politike nuk takohen rregullisht. Nëse kujtoheni, ndërsa në janar këtë e thashë në Komitetin për punë të jashtme pranë Parlamentit Evropian, drekën që e organizova për  të gjithë liderët e partive politike, duke  përfshirë edhe kryeministrin, ishte takimi i tyre i parë i përbashkët nga korriku i kaluar. Besojmë se takimet e vërteta midis liderëve partiakë nuk duhet të zhvillohen vetëm në kohë krize, por kjo duhet të jetë pjesë e zakonshme e procesit demokratik. Nëse kjo praktikë bëhet pjesë e procesit demokratik, atëherë menjëherë jashtëzakonisht zvogëlohet  atmosfera konfrontuese në shoqëri në përgjithësi. Për shkak se, nëse shoqëria shikon se liderët japin shembull me takime, me diskutime..., dhe nëse ata, kuptohet, nuk pajtohen për disa çështje, por të paktën takohen dhe kanë diskutime të rregullta për tema të ndryshme, kjo gjithsesi ndihmon  të krijohet atmosferë më pozitive në nivelet tjera dhe ndihmon të sigurohet nivel i dialogut i cili me të vërtetë do të promovojë raport shumë më të hapur midis faktorëve politikë, partive, organizatave të shoqërisë civile etj. Për fat të keq, ajo çka momentalisht e shohim është dialog që ndodh midis liderëve politikë, por jo në mënyrë të drejtpërdrejtë, porse përmes mediave ku në mënyrë reciproke akuzohen. Kjo nuk është shenjë e shëndoshë e demokracisë funksionale.

Për këtë arsye, apeli ynë është de dialogu duhet të intensifikohet midis liderëve politikë dhe duhet të shikohet si pjesë e procesit normal politik. Në këtë mënyrë krijohet mjedis shumë më pozitiv, i përshtatshëm për ndërtim të konsensusit, ndërsa, siç përmenda në fillim, që të arrihen qëllimet historike, konsensusi midis partive politike është vendimtar.

Nëse e shikoni shembullin me Slloveninë, kur ajo përgatitej për hyrje në BE, kishte konsensus midis partive. Vendi im, Irlanda, gjithashtu, para se të inkuadrohet në vitin 1973, kishte konsensus midis të gjitha partive për çështjen se si bashkarisht mundemi ta arrijmë qëllimin për integrimin në BE.

Është tejet e qartë se Maqedonia ka para vetes disa alternativa vendimtare, lidhur me arritjen e qëllimit për integrim në BE dhe lidhur me çështjen për emrin. Mënyra më e mirë që të zgjidhet kjo është të bëhet përpjekje që të gjendet bazë e përbashkët  midis partive politike. Dhe kuptohet, shembulli të vijë nga liderët. Dhe sa liderët kanë më shumë fuqi, përgjegjësia të udhëhiqet përmes shembullit është më e madhe. Për këtë arsye, nëse kemi dialog politik në nivel të liderëve,  atëherë në nivel të organizatave të shoqërisë civile  kjo do të ndodhë si pasojë natyrore e ambientit të krijuar më pozitiv. Në këtë mënyrë do të shmanget ajo që e pamë paradokohe, kriticizëm, frikësim, madje edhe sjellje në pikëpyetje të integritetit të organizatave  të shoqërisë civile të cilat e punojnë punën e tyre  si edhe të tjerët.

Me të vërtetë është e rëndësishme që të gjithë sektorët e shoqërisë të shohin në kritikën konstruktive si  në shenjë për demokraci të shëndoshë. Pavarësisht se nëse vjen nga b ashkësia afariste, shoqëria civile ose mediat, kuptohet, obligim i Qeverisë është ta dëgjojë, madje edhe ta pranojë kritikën e tillë. Kjo gjithsesi është më shumë shenjë e guximit sesa e dobësisë.

Për fat të keq, ndonjëherë shohim shembuj kur kritikët menjëherë konsiderohen si armiq të shtetit. Kjo është për të ardhur keq, sepse sërish kontribuon për atmosferë konfrontuese. Ndërsa ajo, kritika, nevojitet, për shkak se me pranimin e sfidës për dialog, Qeveria aktuale do të pasurohet me mendim të lirë dhe do të krijojë atmosferë më pozitive për konsensus midis të gjitha partive politike dhe të gjithë faktorëve në shoqëri. Këtu kemi mundësi të shkëlqyeshme për këtë, këtu është Këshilli Kombëtar për Integrim Evropian, i cili është krijuar pikërisht për këtë, që t’i prezantojë të gjithë sektorët e shoqërisë dhe ta promovojë frymën e konsensusit.

Për këtë arsye, mesazhi im modest është që me të vërtetë të theksohen përparësitë e dialogut të hapur në vendosjen e frymës së konsensusit. Këtë e kam parë shumë herë:  në Afrikën e Jugut, në Amerikën Latine gjithashtu, ku mënyra e vetme që të zgjidhen situatat e vështira është përmes dialogut. Dhe siç thoshte shpesh Nelson Mandela: “nëse dëshiron ta gjesh frymën e konsensusit duhesh të mësosh të negociosh me oponentët e tu politik. Nuk negocion vetëm me miqtë e tu. Negocion me kundërshtarët e tu me qëllim që të gjendet kompromis dhe të arrihet fryma e konsensusit, i cili do ta çojë shtetin përpara që në mënyrën më të mirë të mundur   të arrihen kushtet për integrimet euroatlantike. Dhe siç them, kjo me të vërtetë do të jetë situatë win-win për të gjithë të cilëve u dedikoeht.

(Shkëlqesia Ervan Fuere është Përfaqësues i posaçëm i BE-së dhe shef i Delegacionit të Bashkimit Evropian në RM)

Erwan Fouéré: CONFRONTATION IS NOT A SUBSTITUTE FOR DIALOGUE

By embracing this criticism, by embracing this challenge of dialogue, the Government of the day emerges enriched from independent thinking and it creates a much more positive atmosphere for consensus between all the political parties and all actors in society

H.E. Amb. Erwan Fouéré

My task, I think, is a very simple one; I don’t want to repeat many of the considerations that we have emphasized over the years in emphasize the importance of political dialogue of this topic. But, I really feel that the organizers have done a great service by launching this initiative and having brought together all the many actors in society, because it will help, I am sure, to emphasize, once again, how important the dialogue is for any democracy, in particular for democracies that are facing some critical historic objectives, some critical moments in their history, as is the Macedonian situation. Because, this country has in front of it some vital priorities for the future of the country, which is accession to NATO and to the EU and therefore this presupposes a very high level of political dialogue to ensure success.

Political dialogue must be part of the normal democratic process and if you look at examples of democracies weather in EU or outside, also in post-conflict societies, dialogue is the only way to move forward for any country to achieve its objectives for political stability and economic and social development. And this dialogue must be not just at leadership level, but also at all other levels, at the level of civil society, at the level of the social partners, business community and other grassroots level perhaps at the level who matters most, at the level of the citizens. But, of course, the example must come from the leadership. If there is no political dialogue at the leadership level, then this automatically creates a difficult and indeed confrontational atmosphere at other levels.

What is the situation in the Macedonian context? Certainly, as the European Commission progress report of last October highlighted, we have seen some significant progress in terms of political dialogue in the Parliament, where there are regular meetings of the party coordinators which helps to more promote a smooth and more efficient running of Parliament. We’ve also seen now growing examples of public hearings, where civil society organizations are invited to give their views and we do hope that this will continue.

But, we still are faced with a deficit in terms of dialogue at the political level. I think no one can deny the fact that it is sad reflection of the dialogue that the leaders of the political parties don’t meet regularly. And if you remember, and I said this at the European Parliament last January, the Foreign Affairs Committee, the lunch that I hosted in December for all the political party leaders including the Prime Minister, this was the first time they had all got together in the same room since the previous July. We believe that really meeting between the party leaders should be not just at times of crises, but should be a regular part of the democratic process. And if it becomes a regular part of the democratic process, then we have immediately a much less confrontational atmosphere in society in general. Because if society sees that the leaders are giving the example by meeting, by discussing, they don’t agree of course on things, but at least they meet and they have regular discussions on different issues, this also helps to create a more positive atmosphere at the other levels and helps to insure a level of dialogue which really promotes much more open relationship between all the political factors, parties, civil society organizations etc. Unfortunately, what we see here is that the dialogue takes place between leaders not directly, but through the media, where they exchange recriminations and this is not a good healthy sign of a functioning democracy.

So, our appeal is, and I do hope that this would be one of the issues to come out from this forum is that dialogue should be intensified between the political leaders, and should be seen as a part of the normal democratic process, and thus creating a much more positive environment conduce of to building a consensus and, as I mentioned at the beginning, to achieve historic objectives, consensus between the political parties is vital.

If you look at the example of Slovenia when it was preparing to join for the EU, there was a consensus between all the parties. My own country Ireland, also, before we joined in 1973, there was a consensus between all the parties, how can we together achieve the objective of EU integration.

And it is quite clear that Macedonia has in front of it some critical choices with regard to reforms, with regard to achieving the objective of integration and with regard to the name issue. And the best way to resolve this is by trying to find common ground between all the political parties. And, of course, the example must come from the leadership. And the more the leadership has power the greater the responsibility to lead by example. So, if we have this political dialogue at the leadership level, then at the level of civil society organizations it should also flow as a natural consequence of this more positive environment at the leadership level. And this will also avoid what we have seen in the recent past of criticisms, intimidations, even questioning the integrity of civil society organizations that are doing their work like anybody else.

And it really is important that all sectors of society should see constructive criticism as being the bellwether of a healthy democracy. And weather it comes from the business community, civil society or the media, it is of course the responsibility of the Government to listen and to even accept such criticism and this should be seen as a sign of strength rather then of weakness.

Unfortunately, sometimes we see in some examples where those who criticize are immediately regarded as an enemy of the state, and this is unfortunate because again it adds to this confrontational atmosphere and it is not necessary, because by embracing this criticism, by embracing this challenge of dialogue, the Government of the day emerges enriched from independent thinking and it creates a much more positive atmosphere for consensus between all the political parties and all actors in society. And here we have some excellent opportunities for that, and there is the National Council for European Integration which is precisely there, representing all sectors of society, which is there to promote this spirit of consensus.

So, my message, modest one, is really to emphasize the advantages of an open dialogue in bringing the spirit of consensus, and I’ve seen it in many cases in South Africa, in my own country Ireland, in Latin America also, where the only way to resolve difficult situations between political parties is through dialogue. And, as Nelson Mandela himself, said so often: if you want to find a spirit of consensus you must learn to negotiate with your political opponents, you don’t just negotiate with your friends. You negotiate with your opponents in order to find a compromise and achieve the spirit of consensus that will bring the country forward to achieve its objectives of EU and NATO integration in the best way possible, and as I say this will really be a win-win situation for all concerned.

(H.E. Erwan Fouéré is the Special Representative of the EU and Chief of the EU Delegation to the Republic of Macedonia)

Никол Вирш: ПОЧИТ И ДОВЕРБА

Ако се успее повеќе време да се искористи за дебатирање за суштинските работи за сметка на она што се троши на бесцелни меѓусебни обвинувања, таквата дебата сигурно би дала повеќе резултати

Швајцарците и претходно поддржуваа дебати со учесници од различни профили во Македонија, и секогаш мислевме дека би било добро самите Македонци да преземат иницијатива и да организираат вакви отворени дебати. Затоа би сакала да им честитам на организаторите на денешната дискусија, и да им се заблагодарам на луѓето што дојдоа - затоа што, за да има дијалог неопходно е, пред сè, да има луѓе, кои се подготвени да учествуваат, кои одвојуваат време за тоа и имаат храброст да проговорат отворено и слободно.

Моите останати поенти произлегуваат од искуството што го стекнав како набљудувач на политички дискусии, поддржани од страна на Швајцарија. Првата е дека, иако секогаш се започнуваше со агенда, односно прашања, за кои мислевме дека се од исклучителна важност за Македонија и нејзините граѓани, ретко кога се придржувавме до тоа. На крајот на тие дебати, јас лично секогаш бев малку фрустрирана, затоа што 90 проценти од времето беше потрошено на обвинувања, а многу малку време се користеше за суштински разговори. Според истражувањата и според она што имам прилика да го слушнам, најголемата грижа на Македонците е економијата, односно невработеноста. Но, и покрај општото идентификување на проблемот, ние речиси воопшто не дискутиравме за тоа, што би можело да се стори за решавање на ова исклучително важно прашање. Сметам дека ако се искористи повеќе време за дебатирање за суштинските работи за сметка на она што се троши на обвинувања, таквата дебата сигурно би дала повеќе резултати. Се разбира, на политичарите им е тешко да се фокусираат само на суштината и, како што кажа мојата колешка од Холандија зборувајќи за холандските политичари, морам да признаам, дека ниту швајцарските политичари не се најдобриот пример: политиката е сепак игра на моќ.

На второ место треба да се каже дека постојат неколку основни елементи кои се особено значајни за развивањето на култура на дијалог. Еден таков важен елемент е меѓусебното почитување. Се разбира дека не мора да се согласувате со останатите, но ако сте учтиви и покажете респект при изразувањето на несогласувањето, тоа секако е од огромна помош за овозможувањето на дијалогот. Јас лично сметам дека, ако не се согласувам со некого, а сакам да му пренесам некаква порака, тогаш треба да бидам дури и поучтива од обично – тоа е единствениот начин и шанса мојата порака да биде пренесена до некого, чии гледишта се разликуваат од моите. Друг важен елемент за дијалогот е довербата, која, според она што го имам видено, во Македонија треба да ја има во изобилство. Македонија е мала земја и сите се познаваат меѓу себе. На дебатите што ги имавме, постојано гледав како политичари од спротивставени партии на паузите си приоѓаат и се прегрнуваат. Тоа за мене секогаш беше утешна глетка, која што покажува дека на крајот на денот не е сè црно. Секако, довербата треба да се негува. Како политичари вие развивате одредена специфична идеологија, но водењето добра политика често е поврзано со изнаоѓање компромиси и балансирање на сопствените гледишта. Мало отстапување од сопствените позиции може да ве одведе многу подалеку отколку инсистирање на непроменливи ставови. Потребна е прагматичност, особено во земји со различни заедници, каде што прецепциите се природно различни. Се надевам дека македонските политичари ќе можат од време на време да бидат помалку сериозни и да ги согледаат предностите од играњето со идеи, кои може да бидат взаемно корисни. Секако, изнаоѓањето компромиси е постојан предизвик за луѓето насекаде, а Швајцарците во ниедна смисла не можат да се третираат како модел за подобра култура на дијалог. Единствениот начин е постојано да се обидуваме да дискутираме и да посегнуваме едни кон други.

(Н.Е. Никол Вирш е амбасадор на Швајцарија)

Nikoll Virsh: RESPEKTI DHE BESIMI

Nëse arrihet që më shumë kohë të shfrytëzohet për debatim për gjërat esenciale për llogari të asaj që shpenzohet në akuzime të pakuptimta, debati i atillë do të jepte më shumë rezultate

Zviceranët edhe paraprakisht mbështetën debate me pjesëmarrës nga profile të ndryshme në Maqedoni, dhe çdoherë mendonim se do të ishte mirë që vetë shtetasit e Maqedonisë të ndërmarrin dhe të organizojnë debate të tilla të hapura. Për këtë arsye do të dëshiroja t’i uroj organizatorët e diskutimit të sotëm, dhe t’u falënderohem personave që erdhën – sepse,  që të ketë dialog është e domosdoshme, para se gjithash, të ketë njerëz, të cilët janë të gatshëm të marrin pjesë, të cilët ndajnë kohë dhe kanë guxim të flasin haptazi dhe lirshëm.

Pikët e mia të tjera dalin nga përvoja që e kam fituar si vëzhgues i diskutimeve politike, të mbështetura nga ana e Zvicrës. E para është se, edhe pse çdoherë fillohej me agjendë, gjegjësisht çështje për të cilat mendonim se janë  me rëndësi të jashtëzakonshme për Maqedoninë dhe qytetarët e saj,  rrallë kur i jemi përmbajtur kësaj. Në fund të këtyre debateve, unë personalisht kam qenë e frustruar, sepse 90 për qind e kohës është shpenzuar në akuzime, ndërsa shumë pak kohë është shfrytëzuar për bisedime esenciale. Sipas hulumtimeve dhe sipas asaj që kam rast ta dëgjoj, brenga më e madhe e shtetasve të Maqedonisë është ekonomia, gjejgësisht papunësia. Por, edhe krahas identifikimit të përgjithshëm të problemit, ne pothuajse aspak nuk diskutuam për atë se çka do të mund të bëhet për zgjidhjen e kësaj çështjeje tejet të rëndësishme. Konsideroj se nëse shfrytëzohet më shumë kohë për debatim për gjëra esenciale për llogari të asaj që shpenzohet në akuzimet, debati i tillë me siguri do të jepte më shumë rezultate. Kuptohet, politikanët e kanë të vështirë që të përqendrohen vetëm në esencën dhe, siç tha kolegia ime nga Holanda duke folur për politikanët holendezë, duhet të pranoj, se as politikanët zviceranë nuk janë shembulli më i mirë: politika është megjithatë lojë e forcës.

Në vend të dytë duhet të thuhet se ekzistojnë disa elemente themelore të cilat janë posaçërisht të rëndësishme për zhvillimin e kulturës së dialogut. Një element i rëndësishëm i tillë është respektimi i ndërsjellë. Kuptohet se nuk duhet të pajtoheni me të tjerët, por nëse jeni të sjellshëm dhe tregoni respekt  gjatë shprehjes së mospajtimit, kjo gjithsesi është në ndihmë të madhe për mundësimin e dialogut. Unë personalisht konsideroj se, nëse nuk pajtohem me dikë, ndërsa dëshiroj t’i transmetoj ndonjë mesazh, atëherë duhet të jem madje edhe më e sjellshme  se zakonisht – kjo është mënyra dhe mundësia e vetme që mesazhi im të transmetohet deri te ai pikëpamjet e të cilit dallohen nga të miat. Element tjetër i rëndësishëm për dialogun është besimi, që, sipas asaj që e kamë parë, në Maqedoni nevojitet të jetë i pranishëm vërtet shumë. Maqedonia është vend i vogël dhe të gjithë njihen mes vete. Në debatet që i kemi pasur, çdoherë pashë se si politikanë nga partitë kundërshtare në pauzat afrohen dhe përqafohen. Kjo për mua çdoherë ishte pamje ngushëlluese, e cila tregon se në fund të ditës gjithçka nuk është e zezë. Gjithsesi, besimi duhet të kultivohet. Si politikanë ju zhvilloni ideologji specifike, por udhëheqja e politikës së mirë shpesh lidhet me gjetjen e kompromiseve dhe balancim të pikëpamjeve personale. Tërheqja e vogël nga pozicionet personale mund t’ju sjellë shumë më larg sesa insistimi në qëndrime të pandryshuara. Nevojitet pragmatizëm, posaçërisht në vende me bashkësi të ndryshme, ku peripecitë janë në mënyrë natyrale të ndryshme. Shpresoj se politikanët e Maqedonisë do të munden që kohë pas kohe të jenë më pak seriozë dhe t’i shqyrtojnë përparsitë nga luajtja me ide, të cilat mund të jenë të dobishme në mënyrë reciproke. Gjithsesi, gjetja e kompromiseve është sfidë e përhershme për njerëzit gjithkund, ndërsa zviceranët në asnjë kuptim nuk mund të trajtohen si model për kulturë më të mirë të dialogut. Mënyra e vetme është që çdoherë të përpiqemi të diskutojmë dhe t’ia zgjasim dorën njëri-tjetrit.

(Shkëlqesia Nikoll Virsh është Ambasadore e Zvicrës)

Nicole Wyrsch: RESPECT AND TRUST

If you manage to increase the proportion of talks on substantial issues and to diminish the amount of pointless mutual accusations, debates would certainly be more valuable

Diplomats at Civil's conference: T. Navratil, K. Paulsen, S. Filippini, N. Wyrsch

The Swiss have been supporting in the past debates with different types of participants in Macedonia, and we’ve always felt that it would be nice if now Macedonians would take the initiative and organize themselves such open-ended debates. So, I wish to congratulate the organizers of this discussion today, and I also want to thank those who came - because, for dialogues to happen, it is first of all essential to have people who are ready to participate, who take their time and who have the courage to speak out openly and freely.

My further points relate to observations made whilst I was attending Swiss-supported political debates as an observer. First, even though we’ve always started with an agenda, respectively issues that we believed are of utmost importance for Macedonia and its citizens, we rarely ended up discussing much of it. So, at the end of those debates, I personally was often a bit frustrated, because 90 percent of our time was actually wasted on accusations and very little time was spent on substantial talks. According to surveys and to what I hear, the biggest concern of Macedonians is the economy, respectively unemployment. Despite this general recognition, we spent so to say no time discussing what could be done to fight this overwhelmingly important concern. I feel that, if the proportions of talking on substantial issues and of accusations would be reversed, such debates would certainly be more valuable. It is of course difficult for politicians to focus only on substance, and, as my colleague from the Netherlands said referring to Dutch politicians, I must admit that also Swiss politicians are in no way an example: politics is also a power play.

Second, there are some basic ingredients which are particularly helpful when it comes to developing a culture of dialogue. One important such element is respect for each other. One doesn’t necessarily have to agree with the other, but if one is polite and respectful in the way his or her disagreement is expressed, than that is tremendously helpful in allowing a dialogue. Personally, if I don’t agree with somebody and want to deliver a message to this person, then I know that I have to be more polite then usual - that’s the only way and chance I have to get my message across to somebody, whose views differ from mines. Another important element for dialogue is trust, which, according to what I have seen, should be plentiful here in Macedonia. Macedonia is a small country, people know each other. When we were having debates, I could frequently watch how during the breaks politicians from other parties were going to each other, hugging each other. That was always a comforting sight for me, indicating that, at the end of the day, not everything is wrong. Of course, trust needs to be nurtured. As politicians, you develop a certain specific ideology, but doing good politics is often also about finding compromises and balancing your views. Giving in a little bit of your position may get you much further than insisting on an inflexible stance. Pragmatism is required, especially in countries with different communities, where perceptions are naturally different. My hope is that Macedonian politicians would be able to be at times less serious and to see the benefits of playing more with ideas that may suit each other. Of course, to find compromises is a permanent challenge for people everywhere, and by no way the Swiss can be taken as a model for being better than others. The only way is to permanently try to talk and to reach out to each other.

(H.E. Nicole Wyrsch is the Ambassador of Switzerland)

Н.Е. Симон Филипини: СТРЕМЕЖ КОН ИДНИНАТА, А НЕ КОН МИНАТОТО

Единствените држави кои можат да бидат успешни како идни ЕУ членки, се тие држави кои знаат како да изградат консензус

Решенија - Конференција за политичка култура и дијалог, март 2010 г.

Прашањето за политичкиот дијалог и политичката култура е мошне важно и интересно за секоја држава, иако, се разбира, ние, како претставници на меѓународната заедница, сме само набљудувачи во Македонија. Мислам дека некои луѓе жалат што сме овде, иако ние сме тука само како пријатели.  

Од искуството на сопствените држави, ние знаеме дека градењето демократија не е само статично прашање, туку напротив, тоа е прилично динамично. Сите се справувавме и се справуваме со овие проблеми со кои Македонија се справува денес, така што не би ни можеле да зборуваме од некаква супериорна позиција. Ние сме пријатели, сакаме да се бориме заедно со вас, можеме да учиме од вас и можеби вие можете да учите од нас. Оваа забелешка ми е важна за да кажам дека како амбасадор, јас не сум тука како некакво супериорно човечко битие, туку како човек од различна земја, кој ви се обраќа вам како на европски сограѓани и како идни партнери во ЕУ и НАТО.

Можат да се направат разлики во општествата, и тоа како историски фундирани заедници, кои дефинираат од која насока доаѓа и по која насока се движи постоечката политичка култура која превладува во општеството. Како што можат да се направат разлики врз основа на тоа дали работите како поединец или како семејство, дали работите повеќе во кооперативна или компететивна смисла, дали сте општество засновано на хиерархија или егалитарно, од врвот-надолу – од долу кон врвот; дали работите повеќе врз база на разум или врз база на традиција, внесувајќи повеќе емоции во играта. Холанѓаните се егалитарци. На пример, Холандското општество често го нарекуваат женско. Има општества кои се нарекуваат машки, но тоа не е затоа што се сите мажи, туку затоа што некои вредности кои традиционално се поврзуваат со мажите, а тоа подразбира комплетно различен систем на политика, што често го забележуваме повеќе како zero-sum игра отколку како еден вид win-win став.

Ние, Холанѓаните, сме под нивото на морето, отсекогаш сме морале да се бориме против водата. Без коопертаивен систем заснован на консензус, никогаш немаше да преживееме. Овој принцип ја создаде нашата држава и го изгради нашиот политички систем. Но, тоа не значи дека сите ние треба да останеме какви што сме. Во моментов се соочуваме со нови предизвици, со еден и пол милион новодојденци во нашето општество. Повеќето од нив се од не-западни култури, со потполно различни гледишта на животот, доаѓаат од земји со сосема различна политичка култура, така што се наметнува потребата да пронајдеме одговор на овој предизвик.

Вие сте соочени со неопходноста да станете полноправна членка на ЕУ и НАТО, а тоа бара нови начини на справување и волја во политиката. Не можете да бидете успешна ЕУ држава ако политичката игра се стреми само кон zero-sum игра. Единствените држави кои можат да бидат успешни како идни  ЕУ членки, се тие држави кои знаат како да изградат консензус, како во своите сопствени држави, така и со нивните партнери во големиот ЕУ-колектив, во оваа огромна машинерија, која секојдневно наоѓа компромиси за многу тешки прашања. Мислам дека македонската политика треба да се гледа себеси на тој начин, да го оценува своето однесување, а тоа е колективна одговорност.

Понекогаш гледам дека политиката овде не е доволно инклузивна,  не е доволно сериозна, особено не во смисла на вистински искрен дијалог со висок интегритет, не гледам обид взаемно да се најде заедничка основа. Исто е и со опозицијата. И опозициските партии треба да се обидат да најдат консензус за важните прашања од национален интерес со нивните колеги-политичари од партиите на позицијата. Зошто да не? Вака се движи политиката во било која земја. Сведоци сме дека оние земји што успешно можат да изодат овој пат се најпросперитетните, најуспешните во светот. Мислам дека има уште нешта кои треба да се направат на тие нивоа во македонската политика. Мислам дека тоа ги вклучува сите македонски политички партии кои планираат да се следат едни со други во одредени начини  на однесување. Тоа е процес и одзема време, но мислам дека е потребен искрен напор од сите вас, а мора да го сторите тоа заедно.

Многу општества се водени од стравот. Мислам дека стравот е најлошиот советник во овој случај. Најдобриот советник е да се има храброст да се погледне во иднината. Иднината треба да се земе како точка на стремеж. Никако не минатото, особено не минатото во овој дел на Европа. А потоа треба да се обидете сите заедно да изградите успешно општество.

(Н.Е. Симон Филипини е Амбасадор на Кралство Холандија)